Tüm dünyanın gözleri önünde 7 astronotun ölümüne sebep olan Challenger faciasının üzerinden tam 39 sene geçti.
NASA’nın ikinci uzay mekiği olan Challenger, 1983’ten 1986’ya kadar dokuz görev gerçekleştirdi. İlk dokuz görevin amacı uydu ekipmanı ve deney taşımaktı. 10. görevin amacı ise 22 Ocak 1986’da yedi kişilik bir ekibi uzaya taşımaktı. Bu yedi kişilik ekipte öğretmen Christa McAuliffe, komutan Francis Scobee, pilot Michael Smith, uçak mühendisi Gregory Jarvis, görev uzmanları Ellison Onizuka, Judith Resnik ve Ronald McNair bulunmaktaydı. NASA’nın “Öğretmen Uzayda” programı için uzaya çıkan Christa McAuliffe, ilk sivil astronot olacaktı.
Challenger’ın 10. görevi, hava durumu ve teknik arızalardan dolayı 6 gün sonrasına ertelendi. 28 Ocak günü ise hava hala dondurucu soğukluktaydı. Mühendisler katı yakıt iticilerinin O-ring adı verilen contaları hakkında endişeliydi. Bu contalar donma noktasına yakın sıcaklıklarda esnekliğini kaybettiğinden bu kadar düşük sıcaklığa dayanamayacağını söylediler. O zamana kadar yapılan fırlatmalarda karşılaşılan en düşük sıcaklık 12 dereceydi. Bu risklere rağmen 28 Ocak günü -1 derecede fırlatma gerçekleştirildi ve Challenger, sadece 73 saniye dayanabildikten sonra ülkedeki bütün televizyonlarda canlı yayında ve fırlatmayı izlemeye gelen yüzlerce öğrencinin gözleri önünde patladı.
Faciadan sonra NASA, olayın araştırılması için Rogers Komisyonu isimli 14 kişilik bir ekip topladı. Bu ekipte Neil Armstrong ve Richard Feynman da dahil olmak üzere astronotlar, mühendisler ve fizikçiler vardı. Komisyonun amacı, kazanın sebeplerini bularak NASA’nın teknik ve organizasyonla ilgili sorunlarına çözüm üretmekti. Komisyonun en önemli bulgularından biri bu felaketin gerçekleşme ihtimalinin çok önceden beri bilindiği fakat bu sorunu çözmek için hiçbir şey yapılmadığıydı. NASA ve Morton Thiokol (uzay mekiklerinin katı yakıt iticilerini üretmekle sorumlu şirket) 1977 yılından beri O-ring contalarının sorununun farkındaydı ve riski bilmelerine rağmen işi tamamen şansa bırakarak soruna bir çözüm aramadılar. 28 Ocak 1986’da Morton Thiokol şirketi, NASA’nın baskısıyla kendi mühendislerinin fikirlerini ve endişelerini göz ardı ederek fırlatmanın gerçekleşmesini onayladı. 1986’ya kadar büyük bir sorun çıkmasa da bu ihmaller yedi astronotun ölümüne sebep oldu. Rogers Komisyonu, NASA ve Morton Thiokol’un yıllar süren ortak ihmalkarlıkları sonucu gerçekleştiği için bu felaketi “tarihe kök salmış bir kaza” olarak betimledi.
Komisyonun en önemli isimlerinden Richard Feynman diğer üyelerden farklı yöntemlerle araştırmasını yürütüyordu. Canlı yayınlanan bir Rogers Komisyonu toplantısında O-ring parçasını buzlu suya atarak nasıl esnekliğini kaybedip işlevsizleştiğini kanıtladı. Feynman’ın en önemli bulgusu ise NASA yöneticileri ve mühendisleri arasındaki ciddi iletişim problemiydi. Örneğin, yöneticiler uzay mekiğinin kaza ihtimalinin 1/100.000 olduğunu iddia ediyordu fakat Feynman bu hesabın bilimsel olup olmadığından şüphelendi. Çünkü bu hesaba göre her gün bir mekik fırlatılırsa 274 yıl boyunca sadece bir kez kaza yaşanması beklenirdi. Mühendislere fikirlerini sorduğundaysa 1/50 ve 1/200 arası yanıtlar aldı. Bu durum iletişim sorununu açıkça ortaya koyuyordu.
Challenger faciası hem uzay mekiği programında hem de NASA’da birçok değişikliğe sebep oldu. NASA yıllık fırlatma sayısını artırmak amacıyla acele ederek bir felakete sebep oldu ve sonucunda uzay mekiği programına 32 aylık bir ara vermek zorunda kaldı. Ayrıca sivilleri uzaya gönderme planını 22 sene boyunca rafa kaldırdı. 22 sene sonra uzaya çıkan ilk sivil astronot ise bu görevde McAuliffe’ın yedeği olan öğretmen Barbara Morgan oldu.
NASA “Güvenlik, Güvenilirlik ve Kalite Güvence Ofisi”ni kurdu. Katı yakıt iticiler ve mürettebat kıyafetleri daha dayanıklı olması için yeniden tasarlandı. Challenger mürettebatının yakınları, öğrencileri eğitmek için uzay görevlerini simüle eden Challenger Uzay Bilimleri Eğitimi Merkezi’ni kurdu.
Yazar: Tuğçe Kıyar
Kaynak: space.com britannica.com Richard Feynman, Başkalarının Ne Düşündüğünden Sane Ne?
Görseller: nasa.gov