John Herschel

Okuma Süresi: 5 dakika


Ünlü astronom, kimyager ve matematikçi, Sör John Herschel 7 Mart 1792 günü İngiltere’nin Buckingamshire şehrinde dünyaya geldi. Babası, Uranüs gezegeni keşfiyle tanınan ünlü bilim insanı William Herschel’di.

Herschel, 1809 yılında Cambridge Üniversitesine girdi. 1812 yılında Charles Babbage ve George Peacock ile birlikte, Newton’un karmaşık matematiksel gösterimini Leibniz’in daha kolay olan metoduyla değiştirmek ve bu alanda bir İngiliz standardı oluşturmak adına Cambridge Analitik Cemiyetini kurdular.

Herschel’in üstün yetenekleri hemen fark edilmişti. 1812 yılında -henüz 20 yaşındayken- ilk matematik makalesini Kraliyet Cemiyetine sunmuş ve bunun bir sene sonrasında ise bu cemiyetin üyesi olmuştu. 1816 yılında Cambridge’den ayrılarak babasının astronomi çalışmalarına yardımcı olmaya karar verdi. Babasının tecrübelerinden yararlanarak büyük bir teleskop inşa etti. 1820 yılında Kraliyet Astronomi Cemiyetinin kurucuları arasında yer aldı. Herschel, 1821 yılında matematik, kimya ve optik alanına yaptığı katkılar sayesinde İngiltere’nin en prestijli bilim ödülü kabul edilen Copley Madalyası’nı almaya hak kazandı.

Herschel’in astronomi alanındaki ilk büyük icraatı babasının katalogladığı yıldız çiftlerini yeniden gözlemlemek olmuştu. Bu yıldız çiftlerinin hareketleri evrendeki kütleçekim kuvvetlerinin nasıl çalıştığını anlamak için oldukça fazla sayıda veri sunuyordu. James South ile birlikte derledikleri bu çalışmaları “Philosophical Transactions” dergisinde yayınlandı. Bu çalışma onlara, 1824 yılında Kraliyet Astronomi Cemiyeti Altın Madalyası ve 1825 yılında Paris Bilimler Akademisinin Lalande Ödülü’nü kazandırdı. 1829 yılında evlendi ve 1831 yılında şövalye ilan edilerek “sör” unvanını kazandı.

Herschel, üzerinde babasının astronomi alanındaki çalışmalarını tamamlama yükümlülüğü hissediyordu ve 1832 yılında İngiltere’de gözlemleyemeyeceği bazı gökcisimlerini gözlemleyebilmek için bir Güney yarım küre seyahati planlamaya başladı. 1825 yılından beri üzerinde çalıştığı ve revize ettiği babasının gözlemlerinin 1833 yılında yayınlanmasının ardından aynı yılın kasım ayında ailesi ile birlikte Ümit Burnu’na doğru yelken açtı. Bu yolculukta yanlarında soluk bulutsuları gözlemlemek için bir yansıtıcı teleskop ve yıldız çiftlerini gözlemlemek için bir kırıcı teleskop aldılar. John ve ailesi Cape Town’un güneydoğusuna yerleşti. Herschel burada 4 yıl süren çok yoğun bir bilimsel araştırma sürecine girdi. Güneyin daha iyi gözlem şartları İngiltere’de elde edebileceğinden çok daha hızlı bir ilerleme kaydetmesine yardımcı olmaktaydı. 1838 yılının Mart ayında İngiltere’ye dönmek için yola çıktıklarında John Herschel 68.948 yıldızın konumunu belirlemiş, pek çok bulutsu ve yıldız çiftini kataloglamıştı. Büyük Orion Bultususu’nun ve Macellan Bulutları’nın pek çok detayını tanımlamış ayrıca Halley Kuyrukluyıldızı ve Satürn’ün uydularını da gözlemlemişti. Bütün bunlara ek olarak icat ettiği bir cihazla Güneş radyasyonunu ölçmesi ve Güneş lekelerini tanımlaması Güneş’in başlı başına bir astrofizik inceleme sahası hâline gelmesine imkân tanıdı. İngiltere’ye döndüğünde baronet ilan edildi ve bilim dünyasında haklı bir üne kavuştu. 

Herschel aynı zamanda çok başarılı bir kimyagerdi. 1819 yılında soda hiposülfatının başka şekilde çözülemeyen gümüş tuzları üzerindeki çözücü etkisini bulması fotoğrafçılıkta “cyonotype” olarak bilinen yepyeni bir baskı metodu ortaya çıkarmıştır. Bulunduğu yıllarda pek rağbet görmemesine karşın bu metot 20. yüzyılda mühendislik projelerinde sıklıkla kullanılan ve “blueprint” olarak bilinen yöntemin temellerini oluşturdu.

Herschel, 1849 yılında astronomi alanından olmayan insanlar için “Astronominin Ana Hatları”-Outlines of Astronomy- isimli bir kitap yazdı. Oldukça başarılı olan bu kitap, Arapça ve Çince dâhil olmak üzere pek çok baskı yaptı. Yine aynı zamanda Ümit Burnu’ndaki araştırmalarını derleyen bir rapor yayınladı. Bu rapor; güney gök bulutsuları ve yıldız kümelerinin kataloglarını ve haritalarını, yıldız çiftlerinin göreceli konumlarının ve büyüklüklerini, yıldızların değişimleri ve göreli parlaklıkları hakkındaki gözlemlerini içeriyordu.

Herschel, memuriyet işi arayışlarının sonucu olarak 1850 yılında darphane müdürü olarak atandı. Bu işin stresi ne yazık ki Herschel’in sağlığının bozulmasına yol açtı. Bu işten ayrılarak bir süre daha astronomi çalışmalarına geri döndü.

Sir John Frederick William Herschel, 11 Mayıs 1871 günü -yani bundan tam 150 yıl önce bugün- hayata gözlerini yumdu. Ömrünü bilime adamış, “omuzlarında yükseldiğimiz bir dev” olan Herschel’i ölümünün 150. yılında saygıyla anıyoruz.

Kaynaklar

Britannica, T. Editors of Encyclopaedia (Invalid Date). Sir John Herschel, 1st Baronet. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/biography/John-Herschel

Johnston J. [Jessica Johnston]. (2014, 12 April). The Cyanotype – Photographic Processes Series – Chapter 4 of 12 [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=3s0hiBi5c4Y

Yorumlar kapatıldı.

WordPress gururla sunar | Theme: Baskerville 2 by Anders Noren.

Yukarı ↑