Tucson’daki Arizona Üniversitesi’ndeki bir astronom grubu, NASA’nın Hubble ve James Webb uzay teleskoplarını kullanarak Vega’yı çevreleyen, yaklaşık 100 milyar mil çağlı moloz diskini derinlemesine gözlemledi. Grubun karşılaştığı en büyük sürpriz ise herhangi bir büyük gezegenin bu diskten geçmesiyle alakalı belli bir kanıt bulamaması.
Vega diskinde, yıldızdan 60 astronomik birim (Neptün ve Güneş arasındaki mesafenin iki katı) uzakta olup zor algılanan bir boşluk var. Fakat bu boşluk dışında disk, yıldızın parıltısına doğru kaybolana kadar çok düzgündür. Araştırmacılara göre bu, bizim Güneş sistemimizdeki gibi Neptün büyüklüğünde, geniş yörüngesi olan bir kütleye sahip olmadığının kanıtıdır. Vega diskindeki tozun dağılımı katmanlıdır, çünkü yıldız ışığının basıncı küçük parçacıkları büyük parçacıklardan daha hızlı iter.
Resim 1: Hubble Uzay Teleskobu’nun Uzay Teleskobu Görüntüleme Spektrografı (STIS) kullanarak Vega’nın 100 milyar çaplı toz diskini çektiği sahte renkli resim. Hubble, genellikle diskin dışındaki halkada bulunan sis parçacığı büyüklüğündeki tozların yansıttığı ışığı gözlemler. Disk fazlasıyla düzgün ve gömülü bir dev gezegen kanıtı bulunmadı. Merkezde bulunan siyah nokta, genç ve sıcak yıldızın parlak ışıltısını engelliyor.
Yeni oluşmuş yıldızlar, oluştuklardan bulutların düzleşmiş kalıntıları olan toz ve gaz disklerinden materyalleri biriktirirler. 1990’ların ortasında Hubble, yeni oluşmuş yıldızların çoğunun etrafında diskler keşfetti. Bu diskler gezegen oluşumunun, yer değiştirmesinin ve bazen yıkımının olası yerleridir. Vega gibi tamamen olgunlaşmış yıldızların, buharlaşan kuyruklu yıldızların molozlarından ve süregelen asteroit çarpışmalarından oluşan tozlu diskleri vardır. Bu tozlar, bizim Güneş sistemimiz gibi yıldız sistemlerinde gezegenler tarafından itilir.
Resim 2: James Webb Uzay Teleskobu, 23 milyar mil uzakta olan disk halkasındaki sıcak tozun parıltısını orta kızılötesi cihazlar (MIRI) kullanarak çözüyor. Dış disk (Güneş sisteminin Kuiper kuşağı ile paralel) 7 milyar milden 15 milyar mile uzanıyor. İç disk ise, dış diskin iç sınırından yıldızın yakınına kadar uzanıyor. 3.7 ile 7.2 milyar mil arasında iç diskin yüzeysel parlaklığında gözle görülür bir düşüş var. Merkezdeki siyah nokta, doygunluktan dolayı veri olmamasından kaynaklanıyor.
Kaynak: nasa.gov