Yıldızlar genellikle aynı nebuladan gruplar veya kümeler hâlinde oluşur. Zaman içerisinde yıldızın etrafındaki artık gaz ile toz ya savrulur ya da gezegen, asteroit veya kuyruklu yıldız gibi gök cisimlerine dönüşür. Kütle çekimi etkisiyle genç yıldızlar birbirleri etrafında dönmeye başlar. Yıldız kümeleri, onlarca yıldızdan milyonlarca yıldıza kadar farklı sayılarda yıldız içerebilir. Temel olarak 3 yıldız kümesi türü bulunur. Geçtiğimiz 30 yıl boyunca bu üç yıldız kümesi türü Hubble Uzay Teleskobu tarafından fotoğraflanmıştır.
Açık Yıldız Kümeleri
Açık yıldız kümeleri birkaç düzine veya birkaç bin yıldıza sahip olabilir. Bu yıldızların hepsi aynı gaz ve toz bulutundan oluşmuştur. Bu kümedeki yıldızlar teleskopla gözlemlenebilirken bazen çıplak gözle de görülebilmektedir. Çoğu açık yıldız kümesi sarmal galaksilerin spiral kollarında bulunurken yıldızları genel olarak nispeten gençtir. Şekilleri genellikle düzensizdir ve yıldızlararası ortamda bolca gaz bulunur. Açık yıldız kümeleri bir galaksinin etrafında dönerken gök cisimlerinin kütle çekimi yıldızların zaman içerisinde uzayda dağılmasına neden olabilmektedir. Samanyolu Galaksisi binlerce açık yıldız kümesine ev sahipliği yapmaktadır.
Küresel Yıldız Kümeleri
Küresel yıldız kümeleri açık kümelere göre çok daha büyük ve yoğundur. Bu tip yıldız kümelerinde sayıca bir milyona kadar varan yıldızlar aynı nebuladan oluşmuştur. Merkezlerindeki yıldız yoğunluğu en güçlü teleskoplarla bile ayırt edilemeyecek kadar yüksektir. Küresel kümeler bir galakside bilinen en eski yıldızlardan bazılarını içerir. Yaşlı yıldızlar daha kırmızı parladığı için küresel kümeler açık kümelere göre daha kırmızı görünür. Çok sayıda yıldızın daha küçük bir alanda bulunması ve yıldızların yoğun kütle çekimin etkisiyle bir araya gelmesinden dolayı bu tip yıldız kümeleri küresel şekle sahiptir. Bu kütleçekimsel birliktelik sayesinde küresel yıldız kümeleri daha dengelidir ve zamanla dağılmak yerine yapılarını korurlar. Samanyolu Galaksisi 150’den fazla küresel yıldız kümesi içerirken en yakın komşumuz Andromeda Galaksisi 400’ün üzerinde küresel yıldız kümesine sahiptir.
Gömülü Yıldız Kümeleri
Gömülü yıldız kümeleri, küresel ve açık kümelerin öncüsü konumundadır. En genç yıldız kümesi olarak bilinen gömülü yıldız kümeleri etrafı gaz ve tozla kaplı yeni oluşmuş yıldızları içerir. Açık ve küresel yıldız kümelerinde olduğu gibi gömülü yıldız kümesinde de yıldızlar aynı nebuladan oluşmaktadır. Yıldızların önemli bir kısmı gömülü kümelerin içinde oluştuğu için gömülü kümeler yıldız oluşumunun temel birimidir. Yıldız oluşumu sona erdiğinde gömülü kümeler açık kümeleri andırır ancak zayıf kütleçekimsel etkileşimlere sahip oldukları için etraftan geçen gök cisimleri tarafından uzaya dağılırlar. Gömülü yıldız kümeleri, toz tarafından gizlendiği için görünür dalga boyunda yapılan gözlemlerle nadiren incelenebilirler. Hubble’ın enstrümanları gaz ve toz bulutları tarafından daha zor dağıtılabilen kızılötesi ışığı algılayabilir.
Hubble Uzay Teleskobu’nun Gözlemlerdeki Etkisi
Hubble tarafından ortaya çıkarılan yıldız kümeleri hakkındaki en önemli bilgilerden biri de bu kümelerin birkaç nesil yıldız içerebilmesidir. Bir kümedeki yıldızlar genellikle aynı gaz ve toz bulutundan oluştuğundan aynı küme içindeki farklı yaşlara sahip yıldızları keşfetmek, yıldız oluşumu anlayışımızı temelden değiştirme potansiyeline sahiptir. Hubble Uzay Teleskobu tarafından yapılacak yeni gözlemler yıldız kümeleri hakkında daha fazla bilgi sağlayarak evreni aydınlatan yıldızların gizeminin çözülmesinde büyük rol alacak.
Kaynaklar
https://www.nasa.gov/content/discoveries-hubbles-star-clusters
https://www.eso.org/public/images/eso0929c/?lang
https://hubblesite.org/contents/media/images/2016/03/3693-Image.html